A/33 van 20 juni 2023 - Ontheemden met het tijdelijke beschermingsstatuut

A/33 -Mededeling van het VUTG

20 juni 2023

Betreft: Ontheemden met het tijdelijke beschermingsstatuut

 

1. Inleiding

Ook voor Oekraïense gezinnen die hun thuisland ontvlucht zijn, zet het Agentschap Uitbetaling Groeipakket in op een snelle toeleiding naar het Groeipakket. In deze mededeling vinden jullie de informatie die toelaat de aanvragen accuraat af te handelen. De situatie is ook evolutief.  Bij ontwikkelingen met een invloed op het recht op het Groeipakket wordt deze mededeling zo snel als mogelijk geactualiseerd.

2. Situering: recht op Groeipakket voor tijdelijk beschermden

Het Groeipakketdecreet (GPD) bepaalt dat het kind dat niet de Belgische nationaliteit heeft in aanmerking komt voor de toelagen Groeipakket voor zover dit kind toegelaten of gemachtigd is in België te verblijven of er zich te vestigen overeenkomstig de Verblijfswet van 1980 (artikelen 8 § 1, 24, 51 en 53 GPD).  Dit houdt een verblijfsrecht van meer dan drie maanden in.

Door de activering van richtlijn 2001/55/EG van de Raad van de Europese Unie van 20 juli 2001 kunnen Oekraïense ontheemden overeenkomstig de artikelen 57/29 en volgende van de Verblijfswet van 15 december 1980 tijdelijke bescherming genieten. 

Volgende categorieën komen naar aanleiding van de crisis in Oekraïne in aanmerking:

• Oekraïners en hun gezinsleden die voor 24 februari 2022 in Oekraïne hun hoofdverblijfplaats hadden;
• derdelanders met internationale bescherming of erkend als staatloze in Oekraïne en hun gezinsleden die voor 24 februari 2022 in Oekraïne hun hoofdverblijfplaats hadden1 ;
• derdelanders met onbeperkt verblijfsrecht in Oekraïne die niet op een veilige en duurzame wijze kunnen terugkeren naar het land van herkomst.

De persoon die tijdelijke bescherming geniet wordt gemachtigd tot een verblijf van één jaar.  Dit kan per zes maanden worden verlengd.  Na twee jaar kan mits een nieuw besluit van de Europese Raad dit statuut worden verlengd tot in totaal maximum drie jaar.



Bij de machtiging tot toekenning van de tijdelijke beschermingsstatus voor ontheemden ontstaat een verblijfsrecht van meer dan drie maanden zoals bedoeld in het Groeipakketdecreet.  Met andere woorden, vanaf de machtiging wordt onmiddellijk voldaan aan de verblijfsvoorwaarden opgenomen in het Groeipakketdecreet. Aan de machtiging wordt een afgifte van Attest tijdelijke bescherming2 gekoppeld.

Tijdelijke beschermingsstatuut voor ontheemden versus vluchtelingen in de zin van artikel 48 van de Verblijfswet

Voor erkende vluchtelingen in de zin van artikel 48 van de Verblijfswet ontstaat een verblijfsrecht van meer dan drie maanden vanaf het verzoek internationale bescherming (declaratief karakter).  Het recht op gezinsbijslagen Groeipakket gaat evenwel maar in vanaf de datum waarop de beslissing van erkenning van de vluchtelingenstatus wordt genomen (artikel 2 BVR Rechtgevend kind).  Personen met de tijdelijke beschermingsstatus voldoen onmiddellijk vanaf de machtiging tot verblijf aan de verblijfsvoorwaarde gezinsbijslagen Groeipakket.

 

Noot: het tijdelijke beschermingsstatuut voor ontheemden is niet gekoppeld aan de procedure ‘verzoek internationale bescherming’.  Alhoewel de combinatie juridisch mogelijk is, wordt sterk afgeraden een verzoek internationale bescherming in te dienen.  CGVS schortte alle procedures voor Oekraïners op tot de regeling betreffende ‘tijdelijke bescherming’ beëindigd wordt.

3. Verblijfsprocedure

3.1. Registratie - attest tijdelijke bescherming

1. Tot 13 maart 2022
   
   De registratie van de personen die tijdelijke bescherming aanvroegen, gebeurde in 1000 Brussel,  Waterloolaan 121. Het attest van tijdelijke bescherming kon niet onmiddellijk worden afgegeven. 
   
   Afhankelijk of alle administratieve zaken bij de registratie konden worden afgerond worden betrokkenen uitgenodigd om het attest tijdelijke bescherming af te halen, ofwel in Brussel, ofwel bij het gemeentebestuur van hun verblijfplaats.
   
    
2. Vanaf 14 maart 2022
   
   De registratie gebeurt in het nieuwe registratiecentrum geopend op de Heizel (registraties in de Waterloolaan in Brussel zijn niet meer mogelijk). Het attest tijdelijke bescherming wordt in principe onmiddellijk afgegeven.

3.2. Inschrijving vreemdelingenregister - afgifte A-kaart

• Met het attest tijdelijke bescherming moet de persoon zich aanbieden bij het gemeentebestuur van de woonplaats. 
• In afwachting van de woonstcontrole en de afgifte van de elektronische verblijfskaart wordt een bijlage 15 waarbij optie 8 is aangekruist afgegeven. 
• Na de woonstcontrole wordt de begunstigde op de datum van het attest tijdelijke bescherming ingeschreven3 . De verblijfsreden en de datum waarop het verblijfsrecht ingaat worden geregistreerd in het Rijksregister.
• Betrokkene wordt in het bezit gesteld van een A-kaart met een vervaldatum 4 maart 20234 . Deze elektronische verblijfskaart kan twee maal voor zes maanden worden verlengd.  Mits een nieuw Besluit van de Europese Raad is een verlenging tot maximum drie jaar mogelijk.

4. Onderzoek en vaststelling van het recht: gegevensbronnen Groeipakket

Het onderzoek en de vaststelling van het recht gebeurt op basis van elektronische informatie beschikbaar in het Rijksregister. 



Indien een aanvraag gebeurt zonder inschrijving in het Rijksregister en stukken worden voorgelegd waarbij het ‘vermoeden’ tijdelijke bescherming5  ontstaat, wordt in afwachting van de inschrijving geen dossier aangelegd.  Het recht wordt niet afgewezen. Het gezin wordt gevraagd, voor zover dit nog niet is gebeurd, zich bij de gemeente aan te melden. De inschrijving in het Rijksregister wordt op regelmatige tijdstippen opgevolgd.  Van zodra het gezin is ingeschreven gebeurt het onderzoek en de vaststelling van het recht op basis van elektronische informatie.

4.1. Verblijfsrecht

Samen met de inschrijving in het vreemdelingenregister wordt de reden van verblijf en de datum waarop het verblijfsrecht als tijdelijke beschermde ingaat geregistreerd in het Rijksregister.  Deze informatie vind je terug in de flux ‘nationaliteitsvoorwaarde’ rubriek ‘wettige verblijven’ met de code 01020300.

 

Opgelet:

1. Alleen voor deze doelgroep mag deze bron gebruikt worden! Voor andere verblijfsrechten blijven de in het verleden verschenen richtlijnen van kracht.
2. Indien geen registratie gebeurde voor het kind jonger dan 12 jaar wordt het gezin geadviseerd dit recht te laten zetten via het gemeentebestuur van de woonplaats.  Eenmaal dit is gebeurd kan ook het recht worden vastgesteld.

4.2. Woonstvoorwaarde gezinsbijslagen

Om aanspraak te maken op gezinsbijslagen Groeipakket moet het kind in Vlaanderen wonen (artikel 8 § 1 GPD).  Met woonplaats wordt bedoeld: de inschrijving in de bevolkingsregisters of bij gebrek er aan de feitelijke verblijfplaats (artikel 3, 47° en 49° GPD).



De begunstigde wordt op de datum van het attest tijdelijke bescherming ingeschreven in het Rijksregister.  De woonstvoorwaarde is met andere woorden vervuld vanaf de datum van de inschrijving. De datum van inschrijving in het Rijksregister controleer je via de flux ‘historiek wettelijke gegevens’, rubriek ‘historiek hoofdverblijfplaats’.

De datum genoteerd in de reden van verblijf is dezelfde datum van inschrijving in het Rijksregister. Dit betekent dat er geen vertraging ontstaat tussen de verschillende rechtsmaanden6 .

Vanaf 01 maart 2023 Tijdelijk beschermden worden vanaf 01 maart 2023 niet langer ingeschreven op de datum van het attest tijdelijke bescherming, maar op de datum van hun aanvraag tot inschrijving gemeente na de positieve woonstcontrole. Tussen de datum waarop het verblijfsrecht ingaat en de inschrijving in het Rijksregister moet de feitelijke verblijfsplaats in Vlaanderen worden bewezen aan de hand van de bewijsstukken opgesomd in bijlage 1 van toelichtingsnota 3, I.

 

5. De impact op het gastgezin en vice versa

Gezinnen met tijdelijke bescherming die worden opgevangen door gastgezinnen7  kunnen worden geregistreerd in dezelfde gezinssamenstelling.

Wij merken op dat het gezin met tijdelijke bescherming wordt onderscheiden van het gastgezin door gebruik te maken van de code 01020300 in de flux ‘nationaliteitsvoorwaarden’.  Alle personen waarbij  deze code is geregistreerd maken deel uit van het gezin met tijdelijke bescherming.  Alle andere personen waar deze code niet is geregistreerd maken deel uit van het gastgezin.

Gevolgen:

1. Sociale toeslag:

Artikel 18 GPD bepaalt dat het recht op sociale toeslag afhangt van de inkomsten van het gezin.

Artikel 2, §1 van het BVR sociale toeslagen stelt dat bij de berekening van de inkomsten van het gezin rekening wordt gehouden met de inkomsten van beide begunstigden voor hetzelfde rechtgevend kind die op hetzelfde adres wonen. Als er maar één begunstigde is of als de begunstigden op een verschillend adres wonen, wordt rekening gehouden met de inkomsten van de begunstigde en de persoon met wie de begunstigde een feitelijk gezin vormt.

Het feitelijk gezin wordt gedefinieerd in artikel 1 van het BVR sociale toeslagen, nl. een leefeenheid waarin 2 personen die geen bloed- of aanverwanten tot de derde graad zijn, samenwonen en samen een huishouden regelen, hetzij financieel, hetzij op een andere ondersteunende manier. Een inkomstenkern voor een kind bestaat dus altijd uit 1 of 2 personen, nooit meer. 

Bloed- en aanverwanten tot de derde graad van de begunstigde die in het gezin van de begunstigde wonen, maken bijgevolg geen deel uit van de inkomstenkern, behalve wanneer zij samen de begunstigdenkern vormen voor een kind.

De samenwoonst blijkt in de eerste plaats uit een gemeenschappelijk domicilie in het Rijksregister.

• Eerste mogelijkheid 
  
  Het gezin met tijdelijke bescherming is tot in de derde graad verwant met het gastgezin.  Aangezien in deze situatie geen sprake is van feitelijke gezinsvorming heeft dit geen gevolgen voor de bepaling van de inkomstenkern voor zowel het gastgezin als het gezin met tijdelijke bescherming.
• Tweede mogelijkheid
  
  Het gezin met tijdelijke bescherming is niet tot in de derde graad verwant met het gastgezin.  Om het negatieve effect te vermijden op zowel het gastgezin als het gezin met tijdelijke bescherming worden beide gezinnen als afzonderlijke gezinnen beschouwd.  De inschrijving als persoon met tijdelijke bescherming in het Rijksregister vormt het bewijs dat betrokkene niet samenwoont met gezinsleden van het gastgezin8 . Dit betekent dat in deze uitzonderlijke situatie dit geen gevolgen heeft voor de bepaling van de inkomstenkern voor zowel het gastgezin als het gezin met tijdelijke bescherming.
  
  Zo kunnen beide gezinnen, voor zover aan de andere voorwaarden wordt voldaan, aanspraak maken op de sociale toeslag.

Opmerking: zowel binnen het gastgezin als in het gezin met tijdelijke bescherming blijven de bestaande principes van toepassing voor de samenstelling van de inkomstenkern.

2. Schooltoeslag

Om de financiële voorwaarden te beoordelen wordt uitgegaan van het gezin waartoe de leerling behoort.  Dit gezin wordt vastgesteld op 31 augustus voorafgaand aan het schooljaar in kwestie op basis van het domicilieadres van de leerling. 

Met de mededeling A/5 werd aangegeven van wie de inkomsten van het feitelijk gezin in aanmerking moeten worden genomen voor de beoordeling van de financiële voorwaarden.

Het feitelijk gezin wordt gedefinieerd in artikel 3 van het BVR selectieve participatietoeslagen, nl. een leefeenheid waarin 2 personen die geen bloed-of aanverwanten tot de derde graad zijn, samenwonen en samen een huishouden regelen, hetzij financieel, hetzij op een andere ondersteunende manier. Een inkomstenkern voor een kind bestaat dus altijd uit 1 of 2 personen, nooit meer.

De samenwoonst blijkt in de eerste plaats uit een gemeenschappelijk domicilie in het Rijksregister.

• Eerste mogelijkheid
  
  
  
  Het gezin met tijdelijke bescherming is tot in de derde graad verwant met het gastgezin.  Aangezien in deze situatie geen sprake is van feitelijke gezinsvorming heeft dit geen gevolgen voor de bepaling van de inkomstenverstrekkers in zowel het gastgezin als in het gezin met tijdelijke bescherming.
• Tweede mogelijkheid
  
  Het gezin met tijdelijke bescherming is niet tot in de derde graad verwant met het gastgezin.  Om het negatieve effect te vermijden op zowel het gastgezin als het gezin met tijdelijke bescherming worden beide gezinnen als afzonderlijke gezinnen beschouwd.  De inschrijving als persoon met tijdelijke bescherming in het Rijksregister vormt het bewijs dat betrokkene niet samenwoont met gezinsleden van het gastgezin9 . Dit betekent dat in deze uitzonderlijke situatie dit geen gevolgen heeft voor de bepaling van de inkomstenkern voor zowel het gastgezin als het gezin met tijdelijke bescherming.
  
  Zo kunnen beide gezinnen, voor zover aan de andere voorwaarden wordt voldaan, aanspraak maken op de schooltoeslag. 

Opmerking: zowel binnen het gastgezin als in het gezin met tijdelijke bescherming blijven de bestaande principes van toepassing voor de bepaling van de inkomstenverstrekkers.

3. Wezenbijslag

Voor kinderen met recht op verhoogde wezenbijslag op 31 december 2018 (overgangsbepalingen) wordt vanaf 01 januari 2019 verder wezenbijslag betaald. Het recht op verhoogde wezenbijslag eindigt wanneer de overlevende ouder een feitelijk gezin vormt met een persoon die geen bloed-of aanverwant is tot en met de derde graad.

De feitelijke gezinsvorming blijkt in de eerste plaats uit een gemeenschappelijk domicilie in het Rijksregister.

• Eerste mogelijkheid
  
  Het gezin met tijdelijke bescherming is tot in de derde graad verwant met het gastgezin.
  
  Aangezien in deze situatie geen sprake is van feitelijke gezinsvorming heeft dit geen gevolgen voor het recht op wezenbijslag voor kinderen van het gastgezin en voor kinderen in het gezin met tijdelijke bescherming.
• Tweede mogelijkheid
  
  Het gezin met tijdelijke bescherming is niet tot in de derde graad verwant met het gastgezin. 
  
  Om het negatieve effect te vermijden op de verhoogde wezenbijslag voor de kinderen van het gastgezin en voor de kinderen in het gezin met tijdelijke bescherming10 , worden beide gezinnen als afzonderlijke gezinnen beschouwd.  De inschrijving als persoon met tijdelijke bescherming in het Rijksregister vormt het bewijs dat betrokkene niet samenwoont met gezinsleden van het gastgezin11 . Dit betekent dat in deze uitzonderlijke situatie dit geen gevolgen heeft op het recht op verhoogde wezenbijslag voor de kinderen van het gastgezin.

4. Begunstigden

De aanduiding van de begunstigden voor de kinderen met tijdelijke bescherming volgen de algemene principes.

Opgelet: de begunstigden voor het kind met tijdelijke bescherming worden in eerste instantie bepaald binnen het gezin van de tijdelijke beschermden.  Slechts in de situatie dat de begunstigden niet kunnen worden bepaald in het gezin met tijdelijke bescherming worden de begunstigden bepaald in het gastgezin.

Overschakeling van bijslagtrekkende naar begunstigde(n)

Er is een overschakeling van bijslagtrekkende naar begunstigde(n) bij een wijziging in de  opvoedingssituatie van het kind.  Onder een wijziging in de opvoedingssituatie wordt ook de instroom van een kind bedoeld12 .

• De begunstigde van het kind met tijdelijke bescherming is een persoon van het Oekraïense gezin
  
  Het gastgezin en het gezin met tijdelijke bescherming worden beschouwd als afzonderlijke gezinskernen.  Het feit dat een gezin met tijdelijke bescherming wordt opgevangen door een gastgezin wordt niet beschouwd als een wijziging in de opvoedingssituatie van het kind van het gastgezin. Dit veroorzaakt geen overschakeling van bijslagtrekkende naar begunstigde in het gastgezin.
  
   
• De begunstigde van het kind met tijdelijke bescherming is een persoon van het gastgezin/pleeggezin
  
  Het feit dat het kind met tijdelijke bescherming wordt opgevangen door een gastgezin/pleeggezin wordt wel beschouwd als een wijziging in de opvoedingssituatie van het kind van het gastgezin. De instroom van een (pleeg)kind met tijdelijke bescherming veroorzaakt wel een overschakeling van bijslagtrekkende naar begunstigde in het gastgezin/pleeggezin.

6. Verdere toepassing in het Groeipakket

6.1. Basisbedrag

Het kind met tijdelijke bescherming zal normaliter het nieuwe basisbedrag ontvangen.  Maakte dit kind in een uitzonderlijke situatie aanspraak op 31 december 2018 op Belgische kinderbijslag dan maakt dit kind verder aanspraak op dit bedrag (na omkering van de rangen).

6.2. Betaling

De begunstigden kiezen een rekening.  Er wordt vermeden via circulaire cheque te betalen.  De personen met tijdelijke bescherming kunnen beroep doen op de basisbankdienst13  om snel een rekening te openen.  Als in eerste instantie geen rekening opgegeven wordt, worden de verschuldigde bedragen dertig dagen in beraad gehouden. De begunstigden wordt gevraagd een rekening te kiezen waarbij wordt aangegeven dat een beroep op de basisbankdienst kan worden gedaan.

Indien de begunstigde vraagt te betalen op een Oekraïense rekening is een controle van de houder van de rekening (digitaal) niet mogelijk. Om het beperkte risico te vermijden dat niet correct wordt betaald, wordt geadviseerd de begunstigde te vragen een foto van de bankkaart te bezorgen.  Terzelfdertijd wordt de begunstigde gestimuleerd snel via de basisbankdienst een Belgische rekening te openen.

Van zodra het gezin met tijdelijke bescherming is ingeschreven, kan snel beslist en betaald worden. Als een OCMW informeert naar het verlenen van voorschotten wordt dan ook geadviseerd geen voorschotten te verlenen14 .

6.3. De sociale toeslag

Binnen het gezin met tijdelijke bescherming wijkt de vaststelling en de betaling van sociale toeslagen niet af van de gekende procedures.

Dit betekent dat binnen het gezin met tijdelijke bescherming de inkomstenkern wordt samengesteld zoals beschreven in toelichtingsnota 8 van 3 december 2019.

Behoudens uitzondering gaat het gezin met tijdelijke bescherming  geen recht verwerven via de automatische procedure.  Daarentegen zal dit gezin in vele gevallen aanspraak maken op maatschappelijke dienstverlening (equivalent leefloon) waardoor in deze situatie via de elektronische alarmprocedure snel de sociale toeslag automatisch wordt betaald.  Vanzelfsprekend kan het gezin met tijdelijke bescherming ook beroep doen op de manuele alarmbelprocedure wanneer noch op basis van de automatische, noch op basis van de elektronische alarmbelprocedure het recht op de sociale toeslag kan worden vastgesteld.

6.4. De schooltoeslag

Voor kinderen met tijdelijke bescherming wijkt de vaststelling en de betaling van de schooltoeslag niet af van de gekende procedures.

• Schooljaar 2021-2022
  
  Voor de vaststelling van het recht is 31 augustus 2021 de datum waarop aan de nationaliteitsvoorwaarden moet worden voldaan.  Tevens moeten op deze datum de inkomstenverstrekkers worden bepaald om de financiële voorwaarden te onderzoeken.
  
  Behoudens uitzondering zal het recht op de schooltoeslag niet kunnen worden vastgesteld. Aangezien het gezin op 24 februari 2022 zijn hoofdverblijfplaats moest hebben in Oekraïne om als tijdelijke beschermde een verblijfsrecht van meer dan drie maanden te verwerven, is normaliter niet aan de nationaliteitsvoorwaarden op 31 augustus 2021 voldaan waardoor de schooltoeslag voor het schooljaar 2021-2022 niet kan worden betaald. 

• Vanaf het schooljaar 2022-2023
  
  Het onderzoek en de betaling van de schooltoeslag voor kinderen met tijdelijke bescherming wijkt niet af van de gekende procedures.
  
  Normaliter zal op 31 augustus voorafgaand aan het schooljaar in kwestie aan de nationaliteitsvoorwaarde zijn voldaan zolang het statuut tijdelijke bescherming van kracht is.  Ook zullen de inkomstenverstrekkers kunnen worden bepaald.
  
  Voor zover aan alle voorwaarden wordt voldaan zal de schooltoeslag vanaf het schooljaar 2022-2023 kunnen worden betaald.

6.5. Andere toelagen

De kinderen met tijdelijke bescherming kunnen onder de bestaande voorwaarden aanspraak maken op zowel de kinderopvangtoeslag als de kleutertoeslag.

7. Communicatie

Op Groeipakket.be/Oekraïne is een Q&A gepubliceerd specifiek gericht naar Oekraïners (en toeleiders) met heel wat informatie over het Groeipakket.  Alle communicatie binnen de Vlaamse overheid wordt op elkaar afgestemd. Daarom moet in alle antwoorden naar diensten, voorzieningen, lokale besturen, … , op vragen over het Groeipakket voor tijdelijke beschermden verwezen worden naar deze informatiebron.

Een meertalige folder wordt voorzien waarin aan het gezin de belangrijkste stappen worden meegegeven die leiden naar een uitbetaler van het Groeipakket.

8. Vragen

Alle vragen betreffende Oekraïense ontheemden met tijdelijke bescherming worden door de aangewezen SPOC ’s aan advies@vutg.be gericht.  In het onderwerp wordt ‘Oekraïense ontheemden’ genoteerd.

 

• 1Kinderen met de Belgische nationaliteit die Oekraïne verlaten en terug in België verblijven, vallen onder de gewone toepassing. Op basis van de Belgische nationaliteit voldoen ze automatisch aan de verblijfsvoorwaarden/nationaliteitsvoorwaarden.
• 2Ieder persoon, ook het kind ongeacht de leeftijd, ontvangt het attest tijdelijke bescherming wanneer aan de voorwaarden wordt voldaan.
• 3Vanaf 01 maart 2023 wordt de tijdelijke beschermde, na de positieve woonstcontrole, ingeschreven op het adres op de datum van hun aanvraag tot inschrijving gemeente na de positieve woonstcontrole (zie infra).
• 4De vervaldatum wordt berekend vanaf de datum van inwerkingtreding van het Besluit van 04 maart 2022 (artikel 57/29 § 2 eerste lid VW).
• 5Attest tijdelijke bescherming, nationaliteit Oekraïne, bijlage 15 met optie 8 aangekruist,…
• 6Bij een verschil tussen de datum van inschrijving in het vreemdelingenregister en de datum van de reden van verblijf geregistreerd in de rubriek ‘wettige verblijven’ van de flux ‘nationaliteitsvoorwaarden’ is in deze context de vroegste datum bepalend om het recht vast te stellen.
• 7Onder voorwaarden kunnen deze gezinnen als afzonderlijke gezinnen op hetzelfde adres van de woning worden ingeschreven
• 8Zie TN 7 2.2.1.
• 9Zie TN 13 3.1.2.1
• 10In de uitzonderlijke situatie wanneer het kind met tijdelijke bescherming op 31 december 2018 recht had op verhoogde wezenbijslag
• 11Zie TN 13 3.1.2.1
• 12 Zie TN 7 Bijlage 1
• 13De bank biedt een zichtrekening aan waardoor een aantal basisverrichtingen (geld storten/afhalen, overschrijvingen, doorlopende opdrachten, domiciliëringen, betalen met debetkaart maar niet met kredietkaart, ….) mogelijk zijn.
• 14Zie mededeling A/27