Toelichtingsnota 20 van 22 oktober 2021 - Wezen en recht op wezentoeslag

 2. Einde van het recht op de maandelijkse  verhoogde kinderbijslag voor wezen:

Het recht op de verhoogde kinderbijslag voor wezen eindigt:

• door de samenwoonst van de overlevende ouder
• indien het kind ten volle geadopteerd wordt;
• Indien het kind niet langer recht geeft op gezinsbijslag op basis van artikel 8 Groeipakketdecreet

In tegenstelling tot de regeling voor kinderen die wees worden vanaf 01.01.2019,  waar de gezinssituatie van de overlevende ouder geen rol meer speelt in de bepaling van het bedrag van de wezentoeslag,  blijft de samenwoonst van de overlevende ouder een beletsel  voor kinderen uit de overgangsregeling.

Indien de overlevende ouder vanaf of na 01.01.2019 een feitelijk gezin vormt met een persoon die geen bloed- of aanverwant is tot en met de derde graad,  vervalt het recht op de maandelijkse verhoogde kinderbijslag voor wezen9 .

Als de verhoogde wezenbijslag wegens samenwoonst niet langer verschuldigd is, worden de rangen voor de weeskinderen omgekeerd op basis van de situatie op 31 december 2018.  Daarbij worden de rangen rond de bijslagtrekkende vastgesteld alsof er op 31 december 2018 slechts gewone wezenbijslag verschuldigd was10 .

Het verlies van het recht op verhoogde wezenbijslag heeft uitwerking vanaf de eerste dag van de volgende maand. Dit is zo bepaald in de artikelen 214,  §2 en 215,  §2,  lid 2 van het Groeipakketdecreet.

• 1 kind maakt deel uit van het gezin:

Indien de overlevende ouder van het kind vanaf 1 januari 2019 een gezin vormt met een persoon die geen bloed- of aanverwant is tot en met de derde graad,  heeft het rechtgevend kind geen recht meer op de  maandelijks verhoogde kinderbijslag voor wezen. 

Vanaf de eerste maand nadat het nieuwe gezin is gevormd,  ontvangt het kind de gewone wezenbijslag overeenkomstig artikel 56bis, §2, van de Algemene kinderbijslagwet. (Artikel 214,§2 Groeipakketdecreet)

• meerdere weeskinderen maken deel uit van het gezin:

Als verschillende rechtgevende kinderen behoren tot de groepering rond de bijslagtrekkende op 31 december 2018, wordt het bedrag van de gewone wezenbijslag waarop die kinderen recht geven, aflopend aangepast in functie van de leeftijd die de rechtgevende kinderen binnen de groepering innemen.
Het jongste kind krijgt daardoor altijd de laagste gewone wezenbijslag, het tweede jongste kind de tweede laagste gewone wezenbijslag en het derde jongste en alle oudere kinderen de hoogste gewone wezenbijslag.

De bedragen van de gewone wezenbijslag worden verbonden aan het rechtgevende kind op de wijze, vermeld in artikel 210, §4. (artikel 214, §3 Groeipakketdecreet)

• Zowel meerdere weeskinderen als niet-weeskinderen maken deel uit van het gezin:

Als er op 31 december 2018 naast de weeskinderen nog andere kinderen tot de groepering rond de bijslagtrekkende behoren en deze kinderen wonen op het ogenblik van de samenwoonst nog steeds in het gezin van de weeskinderen, wordt de omgekeerde rang ook voor deze andere kinderen zo nodig aangepast.
Wonen deze andere kinderen echter intussen in een ander gezin, dan hoeft voor die kinderen buiten het gezin geen aanpassing van de omgekeerde rang te gebeuren.
Zodra de omkering is toegepast voor alle weeskinderen is het vastgeklikt bedrag definitief voor alle kinderen die tot de groepering behoren op 31 december 2018.

Het bedrag van de gewone wezenbijslag én van de kinderbijslag wordt aflopend gezamenlijk aangepast in functie van de leeftijd die de rechtgevende kinderen binnen de groepering innemen.
Het jongste kind krijgt daardoor altijd de laagste gewone wezenbijslag of kinderbijslag, het tweede jongste kind de tweede laagste gewone wezenbijslag of kinderbijslag en het derde jongste en oudere kinderen de hoogste gewone wezenbijslag of kinderbijslag. Dit is enkel van toepassing op kinderen uit de groepering op 31 december 2018 die gewone kinderbijslag ontvangen en zich nog steeds in het gezin van een betrokken wees bevinden.

De bedragen van de gewone wezenbijslag en van de kinderbijslag worden verbonden aan het rechtgevende kind op de wijze, vermeld in artikel 210, §4.

• Kind dat gewone wezenbijslag of kinderbijslag ontvangt en geplaatst is in een instelling:

Op een kind dat gewone wezenbijslag of kinderbijslag ontvangt en geplaatst is in een instelling op 31 december 2018 of behoort tot een gezin van een kind dat op 31 december 2018 geplaatst was in een instelling, is artikel 210, §5, van toepassing11 .

3. Opnieuw recht op verhoogde kinderbijslag voor wezen vanaf/na 01.01.2019:

Het kind dat recht geeft op gewone wezenbijslag geeft recht op de verhoogde kinderbijslag voor wezen (artikel 56bis,  §1 AKBW – artikel 50 bis AKBW) in de volgende gevallen:

• De overlevende ouder overlijdt12  vanaf of na 01.01.2019 of het vermoeden van afwezigheid wordt vastgesteld vanaf of na 01.01.2019.
• De overlevende ouder heeft het kind verlaten
• De overlevende ouder vormt vanaf of na 01.01.2019 geen gezin meer met een persoon die geen bloed of aanverwant is tot en met de derde graad

Het ontstaan van het recht op verhoogde wezenbijslag heeft uitwerking vanaf de eerste dag van de volgende maand. Dit is zo bepaald in de artikelen 214,  §3 en 215,  §2,  lid 1 van het Groeipakketdecreet. 

3.1. De overlevende ouder overlijdt vanaf of na 01.01.2019

Indien de overlevende ouder die een gezin vormde met een persoon die geen bloed- of aanverwant  is tot en met de derde graad,  eveneens overlijdt,  geeft het kind opnieuw recht op de verhoogde kinderbijslag voor wezen.

 3.2. De overlevende ouder heeft het kind verlaten

Het kind kan als verlaten beschouwd worden als het voldoet aan de volgende cumulatieve voorwaarden (Artikel 48 BVR Zorgtoeslagen):

• Het kind is ingeschreven op een ander adres dan de overlevende ouder.
• De overlevende ouder heeft met het kind geen contact meer.
• Er is geen of slechts een minieme geldelijke tegemoetkoming in de onderhoudskosten van het kind.
• De overlevende ouder vormt een gezin met een persoon die geen bloed- of aanverwant is tot en met de derde graad.

Het kind is ingeschreven op een ander adres dan de overlevende ouder in de zin van artikel 3, eerste lid, 5°, van de wet van 8 augustus 1983 tot regeling van het Rijksregister van de natuurlijke personen, tenzij er uit andere daarvoor overgelegde officiële documenten blijkt dat het kind op een ander adres woont dan de overlevende ouder.  (artikel 3, §1, van het besluit van de Vlaamse Regering van 21 september 2018 tot vaststelling van de nadere regels voor het toekennen van een sociale toeslag)

Contacten per brief, telefoon, via sms of sociale media en louter protocollaire bezoeken vormen geen beletsel om een kind als verlaten te beschouwen, zolang die contacten niet deel uitmaken van een structurele relatie tussen de overlevende ouder en het kind.

Met een minieme geldelijke tegemoetkoming bedoelen we een kleinere bijdrage dan het verschil tussen de gewone kinderbijslag (artikel 210 Groeipakketdecreet) en de verhoogde kinderbijslag voor wezen (artikel 214, §1 Groeipakketdecreet).

Als er verschillende kinderen in het gezin aanwezig zijn, wordt het verschil per kind vergeleken tenzij een volledige vergelijking gunstiger is dan een vergelijking per kind. Het is niet van belang of de overlevende ouder die geldelijke bijdrage vrijwillig of ingevolge een rechterlijke beslissing verstrekt.

Als het kind voldoet aan de 4 cumulatieve voorwaarden, wordt het als verlaten wees beschouwd vanaf de eerste dag van de maand die volgt op de maand waarin het kind opnieuw aan de voorwaarden voldoet.

Indien er niet meer voldaan is aan één van de 4 cumulatieve voorwaarden, wordt het kind niet meer als verlaten wees beschouwd vanaf de eerste dag van de maand die volgt op de maand waarin de voorwaarden niet langer vervuld zijn.

 3.3. De overlevende ouder vormt vanaf of na 01.01.2019 geen gezin meer met een persoon die geen bloed- of aanverwant is tot en met de derde graad

Onder de Algemene kinderbijslagwet kon het recht op verhoogde wezenbijslag hersteld worden op het ogenblik van de scheiding na een huwelijk of op het ogenblik dat de vorming van een feitelijk gezin ophoudt.  Het herstel van de verhoogde wezenbijslag gold alleen voor de weduwe of weduwnaar die gescheiden ging leven na samenwoonst (feitelijk gezin) met een (huwelijks)partner. Dit gold dus niet wanneer de overlevende ouder hertrouwd was en niet samenwoonde met de nieuwe stiefouder, die bijv. in het buitenland verbleef.

Onder het Groeipakket herleeft het recht op de verhoogde kinderbijslag voor wezen indien de overlevende ouder vanaf of na 01.01.2019 geen gezin meer vormt met een persoon die geen bloed- of aanverwant is tot en met de derde graad. 

Indien een overlevende ouder die recht heeft op verhoogde kinderbijslag voor wezen vanaf of na 01.01.2019 hertrouwt zonder met zijn huwelijkspartner samen te wonen,  blijft hij in principe verder recht hebben op de verhoogde kinderbijslag voor wezen omdat hij onder toepassing van artikel 214,  §2 Groeipakketdecreet geen gezin vormt.  Indien er twijfel bestaat over de feitelijke situatie van betrokkenen,  moet het dossier overgemaakt worden aan de inspectie- en begeleidingsdienst voor een controle aan huis.  Voor de overlevende ouder die reeds onder de toepassing van de Algemene kinderbijslagwet hertrouwd was en niet samenwoonde met de nieuwe stiefouder,  geldt dit niet.  We kunnen immers niet concluderen dat betrokkene geen gezin meer vormt,  aangezien er nooit een gezin gevormd werd. (artikel 215,  §2 Groeipakketdecreet)

 4. Bijzondere situaties met een mogelijke impact op het vermoeden van feitelijke gezinsvorming:

Asielzoeker en vluchteling:

Asielzoekers die verblijven in een opvangstructuur van Fedasil of één van zijn partners krijgen zowel een dagvergoeding als diverse materiële ondersteuning. Als ze bij een privépersoon gaan wonen krijgen ze deze ondersteuning niet. Ze hebben in dat geval geen bestaansmiddelen en kunnen dan ook onmogelijk financieel bijdragen aan de behoeften van het opvanggezin zodat er om die reden geen feitelijk gezin kan gevormd worden. Op het moment dat de persoon in kwestie erkend is als vluchteling zal een verdere samenwoonst wél leiden tot het vermoeden van feitelijke gezinsvorming.

Op een bepaald moment wordt de asielprocedure afgesloten, eventueel voorafgaand door een beperkt aantal verlengingen van de procedure, en wordt er een positieve of negatieve beslissing genomen.

Ofwel wordt de asielzoeker erkend door het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen en wordt het attest van immatriculatie vervangen door het attest van vluchteling waarmee een verblijfsvergunning bij de gemeente kan worden verkregen, het bewijs van inschrijving in het Vreemdelingenregister, ofwel wordt de aanvraag geweigerd en ontvangt hij een bevel om binnen bepaalde termijn het grondgebied te verlaten. Eens de asielprocedure is afgelopen en de persoon in kwestie erkend is als vluchteling, zal een verdere samenwoonst wel leiden tot het vermoeden van feitelijke gezinsvorming.

Als de aanvraag geweigerd wordt, kan de asielzoeker een schorsend beroep bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen instellen. Als een asielzoeker een dergelijk beroep instelt, worden zijn attest van immatriculatie en bijlage 25 of 26 ingetrokken. Die worden door een bijlage 35 vervangen, die tijdens de procedure geldig is. Tijdens deze procedure behoudt de asielzoeker zijn recht op opvang en materiële ondersteuning, volgens de regels zoals hierboven beschreven. Bij de opvang in een privégezin kan hij andermaal geen beroep doen op de ondersteuning en kan er dus geen sprake zijn van feitelijke gezinsvorming.
De asielzoeker heeft vervolgens de mogelijkheid om tegen de beslissing van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen een administratief cassatieberoep in te stellen bij de Raad van State. Het beroep is niet schorsend maar de asielzoeker behoudt ook tijdens deze procedure volgens de bovengeschreven regels wel zijn recht op opvang en op materiële hulp als de Raad van State het beroep ontvankelijk acht. Als de aanvraag van een asielzoeker (al dan niet na beroep) geweigerd is, ontvangt hij een bevel om binnen een bepaalde termijn het grondgebied te verlaten (eventueel verlengd indien een beroep is ingesteld). Tot die termijn verstreken is, behoudt de asielzoeker zijn recht op opvang en op materiële hulp.

Illegaal:

Illegalen kunnen een winstgevende activiteit uitgeoefend hebben in ons land tijdens een eerdere periode van legaal verblijf en kunnen ook al eerder een feitelijk gezin gevormd hebben. De persoon die illegaal in België is kan ook in een ander land een winstgevende activiteit (blijven) uitoefenen en dus over een inkomen beschikken. Het vermoeden van vorming van een feitelijk gezin in dergelijke gevallen moet weerlegd worden met de nodige bewijsmiddelen.